انتروتوکسمی در شترمرغ‌ها

یکی از بیماری‌هایی که به دفعات در مزارع پرورش شترمرغ کشور مشاهده می‌شود و خسارات مالی فراوانی را به این مزارع وارد می‌کند، کلی سپتی‌سمی (haemorrhagic septicaemia) می‌باشد.

مشاوره و آموزش و درمان بیماری های حیوانات

عامل این بیماری، باکتری اشریشیاکلی است که در دستگاه گوارش جانوران خونگرم از جمله پستانداران و پرندگان حضور داشته ولی در روده ماهی‌ها و سایر حیوانات خونسرد به صورت فلور طبیعی وجود ندارد و بیشتر سروتیپ‌های آن قادر به ایجاد بیماری در طیور می‌باشند.

برخی سویه‌های غیر بیماری‌زای این باکتری نیز گاهی در صورت ایجاد شرایطی مساعد از جمله سوء تغذیه، تغییر ناگهانی جیره، فعالیت سایر باکتری‌ها و نیز ویروس‌ها و ... فعال شده و به عنوان یک بیماری فرصت‌طلب می‌توانند موجب بیماری‌زایی گردند.

باکتری E.coli علاوه بر توانایی ایجاد سپتی‌سمی و انتروتوکسمی در شترمرغ‌ها، تعداد دیگری از بیماری‌های عفونی مربوط به کیسه زرده را در دوران جنینی و نوزادی سبب می‌گردد. همچنین با جایگزینی در نقاط مختلف بدن شترمرغ، قدرت ایجاد سینوویت، سنوزیت، پریتونیت و ... را دارا است و مرگ و میر ناشی از فعالیت این باکتری، سالانه تلفات فراوانی را به پرورش‌دهندگان شترمرغ در کشور وارد می‌سازد.

استفاده از واکسن علیه این باکتری در شترمرغ‌ها به علت تغییر مداوم سروتیپ‌ها و سویه‌های آن، موثر نبوده است و بهترین راه مقابله با این باکتری، از بین بردن شرایط رشد و تکثیر آن و ایجاد بیماری است.

 

 

بیماری سل در شترمرغ

بیماری سل تا سال‌های 1960 بیماری سل یکی از علل عمده مرگ ومیر شترمرغ در باغ وحش‌ها بود. در صنعت پرورش شترمرغ موارد بروز سل بصورت تک‌تک و بخصوص در پرندگان مسن‌تر دیده می‌شود باسیل سل در خاک، کود و بستر سال‌ها باقی می‌ماند. از آنجائی‌که هنوز درمان قاطعی برای این بیماری در شترمرغ وجود ندارد.

مشاوره و آموزش و درمان بیماری های حیوانات

لذا از این عفونت تهدید مزمنی برای شترمرغ‌ها محسوب می‌شود. استرس، سوءتغذیه و دیگر عوامل منفی خطر عفونت را افزایش می‌دهند. شترمرغ‌ها بایستی تنها از گله هایی که دارای گواهی عاری بودن از بیماری را دارند، تهیه شوند و پرندگان ییمار جدا شده و فورا معدوم گردند.

بیشتر بدانیم: معرفی بیماری سل (Tuberculosis)

مایکو باکتریوم آویوم (سل مرغی) از شترمرغ‌ها و از ایموها در امریکا و کانادا جدا شده است بیماری سل به دو شکل عمومی و موضعی وجود دارد .درشکل عمومی موجب بروز تلفات مزمن در پرندگان می‌شود. این مایکوباکتریوم را از مدفوع می‌توان جدا نمود. درشکل موضعی یک یا هردو چشم و گاهی مفاصل درگیر می‌شوند. از نظر بافت‌شناسی تورم گرانولوماتوزی همراه با باکتری‌های اسید – فست دیده می‌شوند.

درمان با داروی ایزونیازید توفیق‌هایی در درمان سل موضعی شترمرغ‌ها داشته است. پیشگویی بیماری محتاطانه بوده وحیوانات آلوده بایستی معدوم شوند. مایکوباکتریوم آویوم در طیور از طریق تخم منتقل نمی‌شود که درمورد شترمرغ‌ها نیز همین‌طور است.

 

 

عفونت‌های بند ناف و کیسه زرده در شتر مرغ

این یک مشکل متداول گله‌های شترمرغ می‌باشد که همواره در ارتباط با مدیریت ضعیف است. پس از خارج شدن جوجه شترمرغ‌ها از تخم بایستی بندناف آنها به یک ژل یا اسپری آنتی‌بیوتیکی آغشته گردد.

مشاوره و آموزش و درمان بیماری های حیوانات

در آمریکا بتادین مورداستفاده قرار می‌گیرد ضدعفونی صحیح سترها، هچری و تخم شترمرغ‌ها نقش ویژه‌ای در پیشگیری از وقوع آلودگی دارد. کف جایگاه نگهداری جوجه‌ها در روزهای اول بعد ازخروج از تخم بایستی گرم باشد. سرما از طریق پوست شکم به روده‌ها و کیسه زرده رسیده منجر به کاهش فعالیت میکروبی فلور روده‌ها و به تعویق افتادن متابولیسم کیسه زرده می‌شود. بایستی توجه خاص نسبت به بهداشت و گرمای کف جایگاه جوجه‌ها مبذول داشت.

 

علت اصلی آلودگی‌های باکتریایی بهداشت ضعیف در اتاق گرمخانه، بستر و هچری و جایگاه نگهداری جوجه‌ها می‌باشد و معمولاً درمان بعدی کمتر موفقیت‌آمیز می‌باشد درنتیجه رعایت اکید بهداشت نقش کلیدی در پرورش شترمرغ دارد.

عفونت‌های باکتریایی در شترمرغ بدنبال استرس مزمن، مدیریت ضعیف یا برخی از عفونت‌های ویروسی اولیه رخ می‌دهند این عوامل اولیه اغلب منجر به عفونت‌های باکتریایی ثانویه می‌گردند که توسط ارگانیسم‌هایی مانند گونه‌های E.coli ، کلبسیلا، گونه‌های سودوموناس و دیگر ارگانیسم‌هایی که درهمه جا حضور دارند، ایجاد می‌شود.

باکتری‌ها را می‌توان به دوگروه تقسیم نمود. باکتری‌های گرم مثبت وگرم منفی. این طبقه‌بندی براساس خاصیت  رنگ‌پذیری   باکتری‌ها است.  همچنین باکتری‌ها را  می‌توان  به باکتری‌های هوازی (وابسته به اکسیژن) و بی‌هوازی (وابسته به CO2) تقسیم نمود.‌

 

 

علائم بیمارى مسمومیت خونى طیور

شامل اسهال ضعف، بى‌اشتهائى و گرفتگى عضلات مى‌باشد. در بررسى کالبدگشائى لاشه تیره بوده و سطوح تمام اعضاء قرمز شده است. کبد متورم و داراى نقاط نکروزه است. ریه‌ها پر از مایع بوده و محتویات روده‌ها زرد کمرنگ و آبکى مى‌باشد. مسمویت خونى توسط گونه‌هاى اشریشیاکولی، سالمونلا و کلبسیلا و نیز سودوموناس ائروژینوزا P.aeruginosa ایجاد مى‌شود.

مشاوره و آموزش و درمان بیماری های حیوانات

پیشگیری و درمان

درمان آنتى‌بیوتیکى بایستى صورت گیرد ولى معمولاً براى این کار دیر شده است. رعایت دقیق بهداشت و ایجاد ایمنى گله‌اى از اقدامات پیشگیرانه مى‌باشد.

اضافه نمودن مقادیر پروفیلاکسى آنتى‌بیوتیک‌ها به غذا یا آب آشامیدنى فقط در شرایط اضطرارى و براى یک دوره محدود زمانى مجاز مى‌باشد. استفاده طولانى مدت از این داروها منجر به کاهش قدرت اثر و ایجاد سویه‌هاى مقاوم به دارو و در نتیجه تکثیر بیش از پیش عامل بیمارى‌زا مى‌شود. علاوه بر این، آنتى‌بیوتیک‌ها مانع از تشکیل یک فلور طبیعى در دوره مى‌شوند.

قبل از استفاده از آنتى‌بیوتیک‌ها دامپزشک منطقه بایستى با انجام تست آنتى‌بیوگرام Antibiogram میزان حساسیت عامل بیمارى‌زا را ارزیابى کرده و مراقب مقاومت موجود باشد تا از افزایش آن جلوگیرى نماید.

استفاده از لاکتوباسیل Lactobacillus که از تزاید بیش از حد اشریشیاکولى در روده جلوگیرى مى‌کند و در ماکیان تجارتى نیز با موفقیت به‌کار رفته است مى‌تواند در مورد شترمرغ تجربه گردد.

 

 

بیماری کچـــــلی اسب 

کچلی از بیماریهای قارچی پوستی می باشد که این قارچ به بافتهای پوششی و شاخی و الیاف مو حملخ می کند. در اسبها بیماری با ایجاد لکه های گردی در پوست شروع می شود و پس از چند روز موها فاسد شده و می ریزند.

مشاوره و آموزش درمان بیماری کچـــــلی اسب 

 

سطح پوست خاکستری رنگ و شوره های ریزی در پوست ظاهر می شود. سپس پوسته پوسته شده و خارش شدید در حیوان ایجاد می کند. در صورتیکه مراقبتهای لازم انجام شود پس از مدت 25 تا 30 روز بهبود حاصل می شود. در صورتیکه محل کچلی در زیر زین یا تنگ اسب باشد در اثر تحریک بهبودی به تاخیر می افتد و ممکن است به سایر نقاط بدن نیز سرایت کند. بیشتر کچلی های انسان از حیوانات سرایت می کند، به خصوص در نقاط روستایی و جاهاییکه تماس نزدیک با اسب و گاو وجود دارد.

 

 

بیماریهای مشترک انسان و دام 

هاری یک بیماری حاد و کشنده ویروسی سیستم مرکزی است که مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده انسان و سایر حیوانات  خونگرم پستاندار بطور  تصادفی و غالباً از طریق گزش  به آن مبتلا می شوند

اهمیت بیماری به دلایل زیر می باشد:

1.       میزان کشندگی بالا ( صد درصد ) بطوری که پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان متاسفانه درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.

مشاوره و آموزش درمان بیماری های دام 

 

2.       افزایش روند حیوان گزیدگی انسانی که بناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واکسن ضد هاری جهت درمان پیشگیری مجروهین می گردد که در مورد واکسن کلاً و در مورد سرم بخش اعظم آن از کشورهای خارج خریداری می گردد. بطوریکه سالانه حدود 16 میلیارد ریال توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و فقط به خرید فوق اختصاص می یابد.

3.       تلفات و خسارت اقتصادی که بیماری در دام ها ایجاد می کند.

 

 

نشانه های Cryptosprodiosis در طیور 

برطبق گزارشهای ارسالی ، برخی از پرندگان بیماری ، هیچ نشانه ایی از خود بروز نمیدهند ( 7 ) . ولی عموما نشانه های کلینیکی این بیماری ، شامل سرفه تورم سینوسها ، وزن گیری پائین و اسهال میباشد ( 5 ) . بنظر میرسد که بروز بیماری توام با عفونت روده ایی ، نادر باشد .

 

مشاوره و آموزش درمان Cryptosprodiosis در طیور 

 

برعکس ، عفونتهای تنفسی ممکن است بسته به محل خاص درگیری ، انواعی از نشانه های بالینی را ایجاد نماید . ممکن است آماس کیسه های هوایی ، سینوزیت ، ذات الریه یا تورم ملتحمه همراه با سرفه ، سختی تنفس ، ترشحات بینی و تلفات وجود داشته باشد

 

 

مسمومیت با گیاهان سمی در شتر 

وجود گیاهان سمی در مراتع یکی از مسائل مهم در زمینه دامپروری است که می بایستی بدان توجه کافی مبذول نمود . گیاهان سمی موجب خسارت زیادی از جمله مرگ و میر حیوانات و کاهش ارزش دام می گردد .در اثر چرای مفرط و بی رویه ای که در کلیه نقاط کشور صورت می گیرد . اکثر گیاهان علوفه ای مفید فرصت تکثیر و ازدیاد نیافته به تدریج از بین می روند با ازبین رفتن نباتات علوفه ای مفید گیاهان کم ارزش و سمی جانشین آنها می شوند و دام ها هنگام گرسنگی و یا عدم دسترسی به علوفه های خوشخوراک اجبارا ً از این گونه نباتات تغذیه می نمایند و به همین جهت افزایش نباتات سمی در مراتع که اکثرا ً به صورت دایمی در می آید ،

 

مشاوره و آموزش درمان مسمومیت با گیاهان سمی در شتر 

 

معلول چرای مفرط می باشد . در صورت تغذیه فراوان شتر بر گیاهان سمی ، این گیاهان می توانند باعث مسمومیت شدید شتر شده وعاقبت به مرگ دام منتهی شود . ولی در مراتعی که نباتات علوفه ای به وفور یافت می شود غالبا ًدام در جیره غذائی خود تغییراتی می دهد ،‌ بدین معنی که تمایلی به تغذیه زیاد یک گیاه به خصوص از خود نشان نمی دهد و باید دانست که برخی از گیاهان  سمی چنانچه به میزان کمی مورد تغذیه واقع شود ایجاد مسمومیت نخواهند کرد .

 

 

مسمومیت با مواد معدنی در شتر 

مسمومیت با مواد معدنی در صورتی که دز بالایی از این فرآورده ها به شتر خورانده شود ، بروز می کند . (Sing & Vashishta 1977 ) اظهار می دارند که شخصاً شتری را که به علت بلع سولفات مس دارای اسهال سبز رنگ بود وبه همین علت تلف شد را مشاهده کرده اند .
سابقاً برای درمان سورای شتر از مقدار زیادی ارسنیک به صورت خوراکی استفاده می شد وبه همین علت مسمومیت با ارسنیک امری عادی بودROSS& PATEL (1921) .

 

مشاوره و آموزش درمان مسمومیت با مواد معدنی در شتر 

مسمومیت با ارسنیک در شتر با بی اشتهایی ، اغما ، استفراغ ، بی قراری ، حمله ، عدم تعادل به ویژه از دست دادن کنترل پاهای عقب ، دلدرد ، اسهال وگاهی یبوست ، افتادن به پهلو ومرگ تظاهر می کند .
علایم بیماری به مقدار ارسنیک وارده به بدن ووضعیت شتر بستگی دارد ، مسمومیت با درجه ضعیف ممکن است فقط با بی اشتهایی واغما تظاهر نماید . گاهی اوقات تورم شیردان ، تورم روده ، تورم کلیه وتورم پرده صفاق در کالبد شکافی دیده می شوند .

 

 

تاثیر داروی کلرید ایزومیتامیدیوم در شتر 

 

نام تجارتی آن سامورین است و دز آن یک میلی گرم در هر کیلوگرم وزن دام از طریق تزریق عضلانی است ، این دارو جهت درمان سورا به کار می رود .
Balis & Richard (1977) اقدام به تحقیق و مطالعه در مورد تاثیر این دارو بر روی شترهای بیمار اتیوپی نمودند و مشاهده کردند که تجویز دزهای بالای این دارو باعث حدوث ظهور مسمومیت موضعی و تولید آبسه و کیست در محل تزریق می گردد که معمولا ً این آبسه ها برای مدت طولانی باقی می مانند و باعث نکروز بافت ها می گردند

 

مشاوره و آموزش درمان بیماری های شتر 

 

و برای از بین بردن مسمومیت این دارو ، معمولا ً آن را به صورت مرکب همراه با داروهای دیگر می دهند وداروهای همراه عبارتست از 4% دکستران سلفات و 4% ایزومیتامیدیوم که به مقدار 5/0میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن دام داده می شود و به تجربه ثابت شده است که تزریق وریدی شترها با داروی ایزومیتامیدیوم و به مقدار 1 یا 5/1 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن دام ، منجر به فلج موقت می گردد (Schillinger و همکارانش 1982) اما اگر به مقدار 2 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن دام داده شود باعث بروز شوک شدیدی در شترها خواهد گردید . (Balis & Richard) .